Purkynie Jan Evangelista

Purkynie Jan Evangelista

Jan Ewangelista Purkynie 1787-1869

Urodził się w Pradze, gdzie ukończył też studia medyczne. Poświęcił się anatomii ,pracował przez wiele lat jako prosektor w Instytucie Anatomii. W roku 1823 powołany został na stanowisko profesora fizjologii we Wrocławiu. Jego kandydaturę  popierali Wolfgang Goethe i Aleksander von Humboldt. Purkynie utworzył we Wrocławiu fizjologię eksperymentalną, pierwszą tego typu we Wrocławiu. W czasie swoich wykładów dla studentów posługiwał się eksperymentami i pokazami, stąd w piśmiennictwie pojawia się nazwa kolegium eksperymentalne. Purkynie wykładał w jednym ciasnym pokoju w gmachu uniwersytetu, a w końcu przeniósł zajęcia do swego prywatnego mieszkania. Purkynie  bardzo obrazowo wykładał. Demonstrował układ krążenia na zwierzętach za pomocą sztucznej, hydraulicznej  aparatury, mierzył wielkość ciśnienia tętniczego rurką Hallera, serce kazał osłuchiwać stetoskopem, a mechanizm oddychania pokazywał na fantomach. Po kilku latach starań otrzymał wreszcie do własnej dyspozycji mikroskop. Dokonał wówczas największych odkryć naukowych. Odkrył w sercu włókna nazwane jego imieniem tworzące pęczek Hissa i ich podwsierdziowe rozprzestrzenienie  (siatka Purkyniego).Włókna te należą do układu przewodzenia serca, zatem stworzył podstawy do rozwoju przyszłej kardiologii.

        Purkynie przeprowadził wiele ważnych badań mikroskopowych na ośrodkowym układzie nerwowym: opisał warstwę zwojową móżdżku (stratum ganglionosum-warstwa Purkyniego), wypustki osiowe tzw. neuryty wnikające do części rdzennej móżdżku.W zakresie fizjologii oka bada siłę wzroku  oraz problem wpływu ciemności i światła na ten narząd(adaptacja). Znane są też jego prace z zakresu akomodacji oczu. Wzbogacił wiedzę na temat fizjologii trawienia, budowy kości i chrząstki. Był promotorem nauki o komórkach i zdefiniował jako pierwszy pojęcie „protoplazma”. Purkynie  zajmuje się mikrofotografią (laterna magica) obrazów. Jego asystent dr Ochatz wynalazł we Wrocławiu pierwszy mikrotom na świecie. Purkynie otrzymał do dyspozycji  nowy budynek dla swoich potrzeb. W ten sposób powstał pierwszy Instytut Fizjologii nie tylko w Niemczech, ale i na świecie.


       Purkynie przyczynił się do zbliżenia naszych narodów. Dzięki jego pomocy w roku 1836 powstało we Wrocławiu Towarzystwo Literacko-Słowiańskie działające 50 lat. Skupiało ono ponad 900 członków, przeważnie Polaków. Wielu z nich doktoryzowało się pod jego kierunkiem. W ramach działalności  Towarzystwa  pielęgnowano słowiańską kulturę oraz propagowano wśród Słowian idee narodowo-wyzwoleńcze. Purkynie w czasie swoich wrocławskich współpracował z Uniwersytetem Jagiellońskim publikując swoje prace w   wydawnictwach uniwersyteckich.

      We Wrocławiu Purkynie pozostawił prężne środowisko naukowe i wyniki swoich badań. Dla uczniów stworzył warsztat pracy, dzięki   któremu fizjologia mogła się nadal rozwijać. W roku 1850  w wieku 63 lat Purkynie przenosi się do Pragi. Tam mniej zajmuje się nauką , a więcej polityką .Bierze aktywny udział  w ruchu wyzwoleńczym narodu czeskiego .

       We Wrocławiu  ulica  przy której zbudowany został dla Purkyniego nowy Instytut Fizjologii  nosi jego imię, w Zakładzie Fizjologii Akademii Medycznej znajduje się jego marmurowe  popiersie.

 

Piśmiennictwo:

Domosławski Z.:Jan Ewangelista Purkynie a roczniki Wydziału Lekarskiego,Arch.Hist.Med.,1984,3,438-439

Kozuschek W.: Rys historyczny Wydziału Medycznego Uniwersytetu we Wrocławiu, AM-Wrocław  2000,



Powrót