Hirszfeld Ludwik

Hirszfeld Ludwik

Ludwik Hirszfeld 1884 Warszawa   1954 Wrocław

 

Ludwik Hirszfeld urodził się  5 sierpnia 1884 w Warszawie w rodzinie przemysłowców żydowskich. Przodkowie byli zamożnymi bankierami, którzy przybyli do Warszawy z Berlina pod koniec XVIII wieku i w ciągu dwóch pokoleń całkowicie się spolszczyli. Rodzina Hirszfeldów miała duże tradycje niepodległościowe, w tradycji których wychowywał się też młody Ludwik. Gimnazjum humanistyczne ukończył  w Łodzi, w roku 1902 rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie w Wurzburgu,  po dwóch latach przeniósł się do Berlina, gdzie przez jeden semestr studiował filozofię. Już w czasie studiów marzył o pracy naukowej w pracowni, gdzie czułoby się „ciszę klasztorną, a jednocześnie twórcze tchnienie nauki”. W tym samym okresie podjął postanowienie, że zostanie serologiem. W czasie studiów w Berlinie w czasie przerwy między wykładami ożenił się  z Hanną Kasman, koleżanką ze studiów, którą znał od czasów gimnazjalnych w Łodzi. Żona została profesorem  pediatrii i towarzyszyła mu wiernie  we wszystkich jego poczynaniach. Po 14 latach już wolnej  Polsce zawarli ślub kościelny w parafii rzymsko-katolickiej św. Aleksandra w Warszawie. W roku 1907 mając 23 lata zdobył tytuł doktora medycyny i chirurgii na podstawie pracy „Badania nad aglutynacją krwi i ich podstawy fizykalne”.

          Po obronie pracy podjął pracę w nowo utworzonym Zakładzie Badania Raka Uniwersytetu w Heidelbergu, gdzie pracował pod kierownictwem prof. Emila von Dungerna.

Razem byli  pionierami w badaniach nad grupami krwi i oni właśnie zaproponowali obowiązujący do dzisiaj podział (A, B, AB, O). .Po czterech latach owocnej pracy w Heidelbergu Hirszfeld przenosi się do Zurychu. Tutaj rozpoczyna prace nad wolem endemicznym. Udowodniono wtedy, że przyczyną wola jest brak jodu. Z doświadczeń tych skorzystał  Hirszfeld potem w Polsce wprowadzając jodowanie soli w Wieliczce. Czteroletni pobyt w Szwajcarii ugruntował pozycję naukową Hirszfelda. Opublikował w tym okresie 27 prac naukowych uwieńczonych pracą habilitacyjną  p t.”: Anafilaksja i anatoksyna i ich związek z procesem krzepnięcia”. Wykład habilitacyjny Hirszfeld wygłosił z pamięci, jak sam pisze: „żona zabroniła mi czytać”.

          Po wybuchu pierwszej wojny światowej Hirszfeld  jako higienista  zdecydował się na wyjazd do Serbii, gdzie szalała epidemia duru brzusznego. Po kilku miesiącach przyjechała do niego żona .Wspólnie przyczynili się do opanowania epidemii. Po zakończeniu wojny Serbia wyróżniła ich najwyższymi odznaczeniami, a w czasie drugiej wojny światowej ambasada Jugosławii czyniła starania o wyjazd Hirszfeldów z Polski nadając im obywatelstwo honorowe.

           Po demobilizacji z wojska serbskiego Hirszfeld postanowił wracać do kraju. Przed powrotem  udał się na 2 tygodnie do Wiednia, aby zorientować się  w aktualnych trendach panujących w serologii. Spotkał się między innymi z Karlem Landsteinerem, który nie krył podziwu  dla osiągnięć Hirszfelda i na zakończenie powiedział:” panie kolego, jakże jestem szczęśliwy, że mogłem nareszcie pomówić z kimś o serologii”. Z Wiednia  Hirszfeldowie  udali się do Warszawy, gdzie Hirszfeld  objął kierownictwo Zakładu Badania Surowic w Centralnym Zakładzie Higieny. W roku 1926 objął stanowisko zastępcy dyrektora ds. naukowych, w tym samym roku uzyskał po raz drugi w życiu docenturę już na Uniwersytecie Warszawskim. Po 5 latach uzyskał tytuł profesora, był też wykładowcą w Szkole Higieny. Dzięki jego staraniom powstało czasopismo” Medycyna Doświadczalna i Społeczna”. Założył też  Polskie Towarzystwo Bakteriologiczne. Hirszfeld  wprowadził w Polsce  nowe metody szczepień, prowadził szerokie szkolenia sanitarne, szczególnie na wschodzie Polski, gdzie zagrożenie epidemiologiczne było największe. Ze względu na pochodzenie Hirszfeld  formalnie nigdy nie był dyrektorem Państwowego Zakładu Higieny, jednak faktycznie był zawsze duszą tej instytucji i jej kierownikiem naukowym. Miał dobrze zorganizowane laboratorium, mądrych współpracowników, prowadził poważne prace badawcze. Wyniki swoich  prac przedstawiał  na poważnych międzynarodowych zjazdach naukowych.

       W roku 1920 następuje ważne wydarzenie rodzinne, urodziła się córka Maria, która ukończyła studia w Szwajcarii i umiera w wieku 23 lat po wyjściu Hirszfeldów z warszawskiego getta na zapalenie płuc.

        Prace naukowe  Hirszfelda w okresie warszawskim poświęcone były przede wszystkim serologii tkanki patologicznej, powstaje cytoserologia, która zajmuje się badaniem właściwości antygenowych komórek. Głównym tematem badań były problemy związane z grupami krwi. Hirszfeld pisze też w tym okresie podręcznik bakteriologii, zajmuje się filozofią medycyny. Wyniki swoich prac przedstawia na licznych zjazdach zagranicznych, gdzie każdorazowo przewodniczy sesjom naukowym. Jest powszechnie uznawanym autorytetem w dziedzinie serologii i immunologii.

      We wrześniu 1939 bierze aktywny udział w obronie Warszawy, w październiku zostaje wyrzucony z pracy w Instytucie Higieny. Otrzymuje liczne propozycje wyjazdu za granicę .Nie korzysta jednak z żadnej, ze względu na skomplikowaną sytuację rodzinną .Po roku zmuszony jest przenieść się do getta, gdzie zostaje szefem Rady Zdrowia, prowadzi wykłady i szkolenia. W przeddzień wywózki do obozu koncentracyjnego wychodzi wraz z rodziną w przebraniu robotników na stronę aryjską. Początkowo ukrywają się w Miłosnej  pod Warszawą, a następnie na wsi w kieleckim. W tym okresie pisze podręcznik immunologii, tutaj rodzi się myśl napisania autobiograficznej książki „ Historia jednego życia.”

      W sierpniu 1944 roku po wyzwoleniu dociera do Lublina, gdzie senat Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej powołuje go na stanowisko prorektora. W lipcu 1945 udaje się do Wrocławia, gdzie organizuje Wydział Lekarski na tutejszym Uniwersytecie i zostaje jego pierwszym dziekanem.6 września 1945 roku wygłasza pierwszy wykład na polskim Uniwersytecie na temat „ Nowoczesne prądy w bakteriologii” Zostaje szefem Zakładu Mikrobiologii Lekarskiej, zajmuje się problematyką konfliktu serologicznego pomiędzy matką i płodem przyczyniając się do uratowania życia wielu noworodków. Prowadzi walkę z chorobami zakaźnymi, duże zasługi położył na polu zwalczania chorób wenerycznych wtedy dość rozpowszechnionych. Zorganizował sieć krwiodawstwa na Dolnym Śląsku, Zainteresował się też wolem endemicznym przyczyniając się do rozpoczęcia akcji zwalczania. W roku 1950 został zaproponowany do nagrody Nobla, otrzymuje tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Karola w Pradze i Uniwersytetu w Zurychu. Otrzymuje nagrodę państwową i najwyższe polskie i zagraniczne odznaczenia. W roku 1952 powołany zostaje we Wrocławiu Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN, Hirszfeld zostaje jego dyrektorem, po o śmierci Instytut nosi jego imię. Umarł nagle we własnym mieszkaniu 10 marca 1954 roku  na zawał serca. Żona przeżyła go o 10 lat, pochowani są na cmentarzu św. Wawrzyńca .Sala wykładowa  w Zakładzie Mikrobiologii nosi jego imię, we Wrocławiu  jest zarówno Szpital jak i ulica nosząca jego imię

 

Piśmiennictwo:

Hirszfeld L., Historia jednego życia, Czytelnik, Warszawa 1946

Kozuschek W. Ludwik Hirszfeld. rys życia i działalność naukowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005



Powrót